کلسیم پروپیونات چیست؟

کلسیم پروپیونات چیست؟ آیا کلسیم پروپیونات، یک ماده بی‌خطر محسوب می‌شود؟

کلسیم پروپیونات، به عنوان یک افزودنی مجاز غذایی، در محصولات پخته شده به کار برده می‌شود. عملکردی که این ماده دارد این است که، به عنوان یک نگهدارنده، در رشد و تولید‌ مثل میکروارگانیسم‌ها، دخالت کرده و طول عمر محصولات و مواد غذایی را افزایش می‌دهد.

این مادده ترکیب شیمیایی شامل یون کلسیم و دو گروه از پروپیونیک‌ها است که بصورت یک پودر سفید رنگ و در بعضی موارد بصورت گرانول تولید می‌شود. این ماده برای اولین‌بار توسط آقای هاینریش روزنبرگ در سال 1859 میلادی تولید شد.

کلسیم پروپیونات به عنوان یک افزودنی غذایی، با شماره E 282 در Codex Alimentarius ذکر شده است. این ماده به عنوان نگهدارنده در طیف گسترده‌ای از محصولات، از جمله نان، سایر محصولات پخته شده، گوشت فرآوری شده، آب پنیر و سایر محصولات لبنی استفاده می‌شود. در کشاورزی، از جمله برای جلوگیری از تب شیر در گاوها و به عنوان مکمل خوراک استفاده می‌شود.

پروپیونات کلسیم، یک نمک آلی طبیعی است، که از واکنش بین هیدروکسید کلسیم و اسید پروپیونیک ایجاد می‌شود. این ماده که در سازمان FDA، با نام اختصاری E282، به عنوان یک افزودنی غذایی شناخته شده است.

هرچند، مزیت‌های این ماده، اغلب شامل تولید کنندگان محصولات غذایی می‌شود.

جهت خرید کلسیم پروییونات به همراه برگه آنالیز و مشاوره قبل از خرید با کارشناسان فروش شرکت بهبود شیمی هامون در تماس باشید.

اما سوالی که ممکن است ذهن شما را درگیر کند این است که، آیا خوردن کلسیم پروپیونات برای بدن انسان بی‌خطر است یا خیر؟!
در این مقاله ابتدا تعریف و توضیح پروپیونات کلسیم بیان شده و در ادامه ایمن بودن یا مخاطره آمیز بودن آن بررسی می‌شود.

کاربردهای کلسیم پروپیونات:

پروپیونات کلسیم دانه یا پودر کریستالی سفید، با بوی کمی اسید پروپیونیک، پایدار در برابر گرما و نور، به راحتی در آب حل می‌شود.

[1] پروپیونات کلسیم به عنوان یک نگهدارنده در طیف گسترده‌ای از محصولات، از جمله نان، سایر محصولات پخته شده، گوشت فرآوری شده، آب پنیر و سایر محصولات لبنی استفاده می شود. حداکثر سطح استفاده (استاندارد ژاپن): 3.15 گرم بر کیلوگرم

[2] در کشاورزی، از جمله برای جلوگیری از تب شیر در گاوها و به عنوان مکمل خوراک استفاده می‌شود.

[3] پروپیونات‌ها مانند بنزوات‌ها از تولید انرژی مورد نیاز میکروب‌ها جلوگیری می‌کنند. با این حال، برخلاف بنزوات‌ها، پروپیونات‌ها به محیط اسیدی نیاز ندارند.

[4] پروپیونات کلسیم در محصولات نانوایی به عنوان یک مهارکننده کپک استفاده می‌شود، معمولاً 0.1-0.4٪

[5] کلسیم پروپیونات می تواند به عنوان یک آفت کش استفاده شود.

پروپیونات کلسیم در مواد غذایی

پروپیونات کلسیم به عنوان یک ماده نگهدارنده طبیعی در صنعت غذایی استفاده می‌شود. این ماده در مقابل رشد قوی بعضی از انواع کپک‌ها و مخمرها مقاومت دارد.

به همین خاطر، استفاده از آن برای جلوگیری از فاسد شدن مواد غذایی (به خصوص نان‌ها و محصولات پخت و پز دیگر) بسیار متداول است. پروپیونات کلسیم نه تنها مانع از رشد کپک و مخمر می‌شود بلکه عمر طولانی‌تری را برای مواد غذایی فراهم می‌کند.

در بعضی موارد، این ماده نگهدارنده نیز در محصولات لبنی و مربا استفاده می‌شود. همچنین ممکن است برای کنترل رشد باکتری‌ها در محصولات گوشتی و نوشابه‌ها کاربرد داشته باشد.

استفاده از پروپیونات کلسیم به عنوان نگهدارنده غذایی

ترکیب هیدروکسید کلسیم و پروپیونیک اسید منجر به تولید پروپیونات کلسیم می‌شود که در صنایع غذایی وقتی این دو ترکیب می‌شوند پروپانال تولید می‌شود این واکنش در فرایند تولید محصولات خمیری و نانوایی، لبنیات و… باعث تغییر میزان اسیدیتیه محصولات می‌شود و همین تغییر باعث جلوگیری از محیط مناسب برای رشد کپک‌ها می‌شود.

علاوه بر این پروپیونات کلسیم با جذب رطوبت رشد قارچ‌ها راکاهش داده و به تأخیر در رشد آن‌ها می‌انجامد.

محصولات غذایی حاوی کلسیم پروپیونات

به طور کلی پروپیونات کلسیم در محصولات زیر نیز استفاده می‌شود:

• محصولات پخته شده: نان، شیرینی، کلوچه و…
• محصولات لبنی: پنیر، شیر خشک، آب پنیر، ماست و…
• نوشیدنی‌ها: نوشابه، نوشیدنی‌های میوه‌ای و…
• نوشیدنی‌های الکلی: آبجو، نوشیدنی‌های مالت، شراب و…
• گوشت‌های فرآوری شده: هات داگ، ژامبون، سوسیس و…

یکی از مسائلی که در صنعت نانوایی، بسیار پرهزینه و پر اهمیت می‌باشد؛ رشد کپک و باکتری‌هاست. زیرا با پخت نان، شرایطی مهیا می‌شود که محیط مناسبی برای رشد کپک‌ها فراهم می‌کند.

عملکرد پروپیونات کلسیم در نگهداری مواد غذایی به دو روش اصلی بستگی دارد:

1. با افزایش اسید پروپیونیک:

پروپانوئات کلسیم در حضور رطوبت تجزیه می‌شود و به اسید پروپئونیک تبدیل می‌شود. این اسید باعث تغیر pH محصولات غذایی مانند نان، لبنیات و سالادها مي‌شود. با تغيير pH، رشد باكتري‌ها، قارچ‌ها و مخمر‌ها كُند شده يا كاملاً جلوگيري مي‌شود.

2. با جذب رطوبت:

پروپیونات کلسیم قابلیت جذب رطوبت را دارد و در نتیجه از رطوبت محصولات غذایی جلوگیری می‌کند. این خاصیت باعث افزایش ماندگاری محصولات غذایی شده و از تغییر شکل، خراب شدن و رشد میکروارگانیسم‌ها در آن‌ها جلوگیری می‌کند.

پروپیونات کلسیم به عنوان یک نگهدارنده طبق استانداردهای بین المللی به عنوان یک ماده امن برای استفاده در صنعت غذایی تأئید شده است. با این حال، برخی افراد ممکن است به طور خاص حساس به این ترکیب باشند و برای آن‌ها عوارض جانبی ناخوشایند داشته باشد.

خواص ضد باکتریایی پروپیونات کلسیم

پروپیونات کلسیم یک نگهدارنده ی قوی برای جلوگیری از رشد کپک و باکتری‌ها در محصولات غذایی می‌باشد که بطور گسترده در صنایع غذایی و دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد این ماده در بدن اثر سمی ندارد و به راحتی از طریق ادرار دفع می‌شود و دوز مصرف این ماده به نسبت سایر نگهدارنده‌های غذایی کمتر است.

پروپیونات کلسیم در خوراک دام

در خوراک‌هایی که بصورت انباشه و سیلو وار نگهداری می‌شود همیشه احتمال رشد کپک بخاطر وجود رطوبت وجود دارد که شایع‌ترین کپکی که در خوراک دام و علوفه‌های انباشته رشد می‌کند aspergilhus genus می‌باشد.

رشد کپک در علوفه و مواد خوراکی باعث از بین رفتن کیفیت مواد و همچنین منجر به کاهش مواد معدنی و پروتئینی و تغییر رنگ و آلوده شدن و همچنین تغییرات شیمیایی که باعث تولید مواد سمی در خوراک  می‌شود.

وجود این کپک‌ها در خوراک حیوانات، خطرات ابتلا به آسیب‌های احتمالی مانند عدم توانایی در تولید مثل و بیماری‌های دیگر را افزایش می‌دهد که در نهایت منجر به از بین رفتن دام می‌شود.

عوارض جانبی احتمالی پروپیونات کلسیم

سازمان FDA، قبل از اینکه تاییدیه ایمنی پروپیونات کلسیم را ثبت کند، آزمایشات و تحقیقات بسیاری را انجام داد که بی‌خطر بودن این ماده را اثبات کند. علاوه بر این، سازمان‌های ‏WHO و FAO، نیز میزان مصرف روزانه‌ای برای آن در نظر نگرفته‌اند.

نکته قابل توجه در مورد پروپیونات کلسیم این است که به طور کلی معمولاً به عنوان یک ماده امن شناخته شده و توسط سازمان جهانی بهداشت برای استفاده در صنعت غذایی تایید شده است.

در نتیجه، پروپیونات کلسیم، در گروه ماده‌های بسیار کم خطر، قرار گرفته است.

برای مثال:

طبق یک مطالعه حیوانی انجام شده، تغذیه موش‌ها با ۱ تا ۳ گرم کلسیم پروپیونات روزانه، طی ۴ تا ۵ هفته، هیچ اثر مخرب و بدی بر روی رشد و سلامت آنها نداشته است.

در مطالعه دوم که در مدت زمان یک ساله بر روی موش‌ها، انجام گرفت. حاکی از آن بود که رژیم غذایی حاوی مصرف ۴ درصد پروپیونات کلسیم، درصدی بالاتر از مصرف روزانه مردم، هیچ تاثیر بدی بر روی سلامت آن‌ها نداشته و طبق نتایج به دست امده از آزمایشات و تحقیقات، پروپیونات کلسیم سمی نمی‌باشد.

در اکثر آزمایشاتی که برای سمیت پروپیونات کلسیم انجام شده بود؛ هیچ نتیجه منفی گزارش نشده است. به جز چند مورد که در آن‌ها، از مقادیر بسیار زیادی از پروپیونات کلسیم مورد استفاده قرار گرفته بود.

همچنین به عنوان نکته مهم، قابل ذکر است که، بدن انسان، کلسیم پروپیونات را ذخیره نمی‌کند. یعنی کلسیم پروپیونات در سلول‌های انسان، انباشته نمی‌شود. این ماده در دستگاه گوارش هضم و تجزیه می‌شود که به راحتی جذب متابولیزه و حذف می‌گردد.

همان‌طور که بیان شد؛ کلسیم پروپیونات، یک ماده بی‌خطر محسوب می‌شود و عوارض جانبی بسیار کمی دارد. و در شرایط نادر ممکن است عوارض جانبی، به شکل سردرد و میگرن بروز پیدا کند.

طبق یک مطالعه انسانی انجام شده، مصرف پروپیونات کلسیم، منجر به افزایش تولید انسولین و گلوکاگون، هورمونی که ترشح گلوکز(قند) را تحریک می‌کند.

بنابراین، می‌تواند باعث مقاومت انسولین در بدن شود. مقاومت به انسولین در بدن، به وضعیتی اطلاق می‌شود که بدن انسان توانایی استفاده درست از انسولین را ندارد، که ممکن است باعث ابتلا به دیابت نوع ۲ شود.

در یک مطالعه انسانی دیگر، نتایج به دست آمده از آزمایش بر روی ۲۷ کودک، حاکی از آن بود که، کودکان هنگام استفاده از نان حاوی کلسیم پروپیونات به صورت روزانه، تحریک پذیری، بی‌قراری، کم توجهی و مشکلات خواب را تجربه خواهند کرد.

بنابراین طبق مطالعات انجام شده، می‌توان به این نتیجه رسید که برای به قطعیت رسیدن در مورد اینکه پروپیونات کلسیم، یک ماده بی‌خطر یا خطرآفرین است؛ نیازمند آزمایشات و تحقیقات انسانی بیشتری است.

همان گونه که بیان شد، این افزودنی غذایی، برای اکثر افراد مشکل ایجاد نمی‌کند. اگر احساس کردید که با مصرف محصولاتی که حاوی پروپیونات کلسیم هستند، ممکن است دچار مشکل شوید؛ حتما با پزشک معالج خود مشورت و صحبت کنید.

منبع:

• https://www.healthline.com/nutrition/calcium-propionate