وقتی شیرین کننده های مصنوعی در دهه ۱۹۵۰ وارد بازار ایالات متحده شدند، تولیدکنندگان مواد غذایی ادعای بزرگی کردند: اینکه می‌توانند بدون عوارض جانبی سلامتی – و کالری – شکر، شیرینی‌دوستی آمریکایی‌ها را ارضا کنند.
امروزه، شیرین کننده های مصنوعی و سایر جایگزین‌های شکر در تمام مواد غذایی فراگیر شده‌اند و در انبوهی از محصولات از جمله نوشابه‌های رژیمی، نان برش خورده و ماست‌های کم شکر – به غیر از قهوه صبحانه شما – ظاهر می‌شوند.
اما سؤالات در مورد جایگزین‌های شکر برای چندین دهه مطرح بوده است، دانشمندان و مقامات بهداشت عمومی معتقدند که آنها ممکن است خطرات سلامتی خاص خود را داشته باشند.
تحقیقات در مورد اینکه چگونه جایگزین‌های شکر بر بدن ما تأثیر می‌گذارند، مقدماتی، پیچیده و گاهی اوقات متناقض است.
دکتر داریوش مظفریان، متخصص قلب و مدیر مؤسسه غذا دارو در دانشگاه تافتس گفت: “تحقیقات روی انسان در مورد این شیرین‌کننده‌ها به اندازه کافی انجام نشده است.”
این موضوع باعث ایجاد سوالات زیادی در مورد چگونگی سنجش مزایا و خطرات بالقوه آنها می‌شود. در اینجا آنچه را که می‌دانیم آورده‌ایم.
چه چیزی جایگزین شکر است؟ این اصطلاح شامل طیف وسیعی از مواد با طعم شیرین است که فاقد کالری موجود در شکر هستند. آنها گاهی اوقات صدها تا ده‌ها هزار برابر شیرین‌تر از شکر هستند، بنابراین مقدار کمی از آنها کافی است.
از آنها برای شیرین کردن بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های “بدون قند” و “رژیمی” از جمله نوشیدنی‌های انرژی‌زا، آدامس، آب نبات، محصولات پخته شده و دسرهای منجمد استفاده می‌شود. بسیاری از آنها همچنین به صورت جداگانه به عنوان پودر یا مایع به فروش می‌رسند.
انواع جایگزین های شکر:
- شیرین کننده های مصنوعی: طبق گفته اداره غذا و دارو، این مواد افزودنی غذایی مصنوعی 200 تا 20000 برابر شیرین تر از شکر هستند. این سازمان از دهه 1970 تاکنون شش مورد از آنها را تایید کرده است: آسپارتام (با نام‌های تجاری NutraSweet و Equal به فروش می‌رسد)، سوکرالوز (Splenda)، ساکارین (Sweet’N Low)، آسه سولفام پتاسیم (Sweet One, Sunett)، نئوتام (Newtame) و آدوانتام.
- شیرین‌کننده‌های گیاهی و میوه‌ای: طبق گفته سازمان غذا و دارو، این شیرین‌کننده‌ها از برگ یا میوه گیاهان خاصی تهیه می‌شوند و حداقل 100 برابر شیرین‌تر از شکر هستند. آنها شامل عصاره های گیاه استویا (Truvia, Pure Via, Enliten) و میوه راهب هستند. توماتین، یک شیرین‌کننده کم کالری کمتر رایج که با نام تجاری Talin به فروش می‌رسد، از میوه کاتمفه غرب آفریقا تهیه می‌شود. سازمان غذا و دارو به طور کلی این شیرین‌کننده‌ها را ایمن می‌داند، بنابراین تولیدکنندگان می‌توانند آنها را به غذاها و نوشیدنی‌ها اضافه کنند.
- الکل‌های قندی: الکل‌های قندی که نه قند هستند و نه الکل، نوعی کربوهیدرات با طعم شیرین هستند اما کالری (و کربوهیدرات) کمتری نسبت به شکر دارند. آنها نام هایی مانند سوربیتول، زایلیتول، مانیتول و اریتریتول دارند و به طور طبیعی در برخی میوه‌ها و سبزیجات مانند آناناس، آلو و قارچ یافت می‌شوند. نوعی که در محصولات بسته‌بندی شده استفاده می‌شود به صورت مصنوعی تولید می‌شود و توسط سازمان غذا و دارو برای استفاده به عنوان جایگزین شکر مجاز است.
مزایا و خطرات بالقوه این جایگزین ها چیست؟
به گفته مایا وادی‌ولو، استادیار تغذیه در دانشگاه رود آیلند، برخی شواهد نشان می‌دهند که اگر به‌طور مرتب نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر مانند نوشابه و چای شیرین می‌نوشید، تغییر به نسخه‌های رژیمی ممکن است به کاهش کمی وزن کمک کند – به شرطی که کالری بیشتری از منابع دیگر دریافت نکنید.
در یک بررسی روی ۱۲ کارآزمایی بالینی تصادفی‌سازی‌شده در سال ۲۰۲۲ که اکثر آنها به مدت شش ماه یا کمتر به طول انجامید، محققان نتیجه‌گیری کردند که جایگزین کردن نوشیدنی‌های شیرین‌شده با شکر با نوشیدنی‌های شیرین‌شده با کالری کم یا بدون کالری می‌تواند منجر به کاهش کمی وزن (به طور متوسط دو تا سه پوند) در بزرگسالان با اضافه وزن یا چاقی و مبتلا به دیابت (یا در معرض خطر ابتلا به آن) شود.
دکتر کارل نادولسکی، متخصص غدد و استادیار بالینی در دانشکده پزشکی انسانی دانشگاه ایالتی میشیگان، می‌گوید که چنین میزان کاهش وزن و حتی بیشتر را در بسیاری از بیماران خود با تغییر به نوشیدنی‌های رژیمی مشاهده کرده است.
اما مطالعات بلندمدت‌تر روی جایگزین‌های شکر، هیچ فایده‌ای برای کاهش وزن نشان نداده‌اند، و حتی برخی مضرات را هم نشان داده‌اند. به همین دلیل، سازمان جهانی بهداشت در سال ۲۰۲۳ توصیه کرد که افراد از استفاده از جایگزین‌های شکر برای کنترل وزن یا بهبود سلامتی اجتناب کنند.
این سازمان به تحقیقاتی اشاره کرد که مصرف این جایگزین‌ها را با خطرات بالاتر مشکلات سلامتی مانند دیابت نوع ۲، بیماری‌های قلبی عروقی، چاقی و مرگ زودرس مرتبط نشان داده است.
همچنین الکل‌های قندی اریتریتول و زایلیتول با افزایش خطر حمله قلبی و سکته مغزی مرتبط هستند.
والیسا ای. هدریک، استادیار تغذیه در دانشکده ویرجینیا تک، می‌گوید استنتاج قطعی از مطالعات روی رژیم غذایی و سلامتی دشوار است. او توضیح می‌دهد که این نوع تحقیق، مشاهده‌ای است، به این معنی که می‌تواند مصرف جایگزین‌های شکر را با برخی اثرات بهداشتی مرتبط کند، اما نمی‌تواند علت و معلول را ثابت کند.
او همچنین اشاره می‌کند که ممکن است افرادی که نوشابه رژیمی می‌نوشند، از ابتدا از سلامت کمتری برخوردار باشند. یا شاید سایر مواد موجود در غذاها یا نوشیدنی‌ها باعث ایجاد آسیب شوند.
بسیاری از دانشمندان سعی کرده‌اند این محدودیت‌ها را در نظر بگیرند و همچنان ارتباطات ثابتی بین شیرین‌کننده‌ها و مشکلات سلامتی پیدا کرده‌اند، همانطور که دکتر جیم کریگر، استاد بازنشسته دانشکده بهداشت عمومی دانشگاه واشنگتن گفت.
اما ماریون نستله، استاد بازنشسته تغذیه، مطالعات غذا و بهداشت عمومی در دانشگاه نیویورک، گفت برای حل کامل این مسائل مربوط به علت و معلول، دانشمندان باید مطالعاتی را طراحی کنند که مستقیماً تأثیر شیرین کننده های مصنوعی بر سلامت انسان در درازمدت را اندازه‌گیری کند.
انجام چنین تحقیقاتی عملاً غیرممکن است. او گفت: «شما نمی‌توانید افراد را به اندازه کافی برای تغذیه آنها با یک یا چند شیرین‌کننده مصنوعی حبس کنید و ببینید چه اتفاقی می‌افتد.»
با این حال، دکتر کریگر گفت، برخی (اما نه همه) مطالعات کنترل‌شده روی حیوانات و آزمایش‌های کوچک روی انسان، که می‌توانند علت و معلول را نشان دهند، نشانه‌هایی از اینکه چگونه برخی شیرین‌کننده‌ها ممکن است منجر به مشکلات سلامتی شوند را نشان داده‌اند.
برخی تحقیقات نشان داده‌اند که الکل‌های قندی می‌توانند خطر لخته شدن خون و در نتیجه خطر حمله قلبی و سکته را افزایش دهند، و برخی دیگر از جایگزین‌های شکر می‌توانند میکروبیوم روده را تغییر داده و کنترل قند خون را مختل کنند.
دکتر عران الیناو، متخصص ایمونولوژی و محقق میکروبیوم در مؤسسه علوم ویزمن در اسرائیل که روی این شیرین‌کننده‌ها مطالعه کرده است، گفت: «تحقیقات کافی نگرانی‌هایی را در مورد جایگزین‌های شکر ایجاد کرده است که نیاز به بررسی دقیق‌تری دارد.»
او گفت در همین حال، «هنوز در مورد اینکه آیا این جایگزین‌ها مضر هستند یا خیر، یا اینکه آیا برخی از جایگزین‌های شکر از بقیه ایمن‌تر هستند، تردید وجود دارد.»
دکتر الیناو گفت از طرف دیگر، مصرف بیش از حد شکر بدون شک برای سلامتی مضر است و تحقیقات آن را با خطرات بالاتر ابتلا به دیابت نوع ۲، بیماری قلبی و چاقی مرتبط می‌داند.
انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند که زنان در روز بیش از ۲۵ گرم شکر و مردان بیش از ۳۶ گرم شکر مصرف نکنند. یک قوطی ۳۵۰ میلی‌لیتری کوکاکولا حاوی ۳۹ گرم شکر است.
با توجه به این مضرات شناخته‌شده، دکتر موظفریان گفت، اگر هر روز نوشابه‌های رژیمی می‌نوشید، بهتر است نوشابه‌های شیرین‌شده با مواد مصنوعی را به جای نوشابه‌های معمولی انتخاب کنید. اما او افزود، هدف این است که مصرف هر دوی آنها را در درازمدت به حداقل برسانید.
دکتر وادی‌ولو با این حرف موافقت کرد و راه‌هایی را برای کاهش تدریجی هم قندهای افزودنی و هم جایگزین‌های شکر در رژیم غذایی شما پیشنهاد داد.
او پیشنهاد داد که برای کاهش مصرف نوشابه معمولی یا رژیمی، می‌توانید سeltzer را با کمی آبمیوه امتحان کنید؛ یا به جای خرید ماست شیرین، ماست ساده را با میوه و کمی عسل مخلوط کنید.
دکتر وادی‌ولو سال‌ها پیش قهوه‌اش را با اسپلندا می‌خورد، اما کم‌کم مقدار مصرف آن را کاهش داد. او گفت: «حالا فقط قهوه‌ام را با شیر می‌خورم و شیرینی آن را هم از دست نمی‌دهم.»
منبع:
- https://www.nytimes.com/2024/07/16/well/eat/artificial-sweeteners-sugar-free.html
